ÇİN HALK CUMHURİYETİ’NDE SÖZLEŞMESEL İHTİLAFLAR İÇİN 24.04.2009 TARİHLİ ADLİ YORUM “ THE SECOND INTERPRETATION”
Av. Yaşar Öztürk[1]
13 Mayıs 2009 tarihinde Çin Yüksek Halk Mahkemesi, “İkinci Tebliğ” olarak anılan, 24.04.2009 tarihli Sözleşme Kanununun Uygulanmasıyla İlgili Muhtelif Konuların İkinci Yorum’u yürürlüğe girmiştir. Birinci Yorum’dan on yıl sonra yürürlüğe giren İkinci Yorum uygulayıcılar ve hukuk bilimcileri tarafından, 2009 yılında başlayan küresel krizle ilgili önlemler olarak yorumlanmıştır. İkinci Yorum’un en önemli kısımlarını şöyle özetlemek mümkündür.
Sözleşmenin Geçerliliği ( Madde 1, 2 ve 5)
İkinci Yorum’a göre; kanun açık biçimde sözleşmenin özel bir şekle tabi olmasını emretmedikçe veya taraflar karşılıklı olarak aksini kararlaştırmadıkça, mahkeme bir sözleşmenin mevcudiyetini ve geçerliliğini iptal için doğrudan aktif olarak inceleme yapmayacaktır.Bir sözleşmenin temel unsurları (tarafların isimleri, sözleşmenin konusu ve miktar gibi) mevcut olduğu sürece, mahkeme geçerli bir sözlşemnin yapılmış olduğunu kabul edecektir. Bir sözleşme, yazılı şekilde yapılmamış olsa dahi tarafların sözleşme şartlarına uygun eylemleri, sözleşme yapma niyetleri istikrarlı olarak mevcut ise, geçerli bir sözleşmenin oluşmuş olduğu kabul edilecektir.
İyi niyetli davranmak (Madde 8)
ÇHC Sözleşme Kanununun 42. maddesine göre, bir sözleşme yapılırken taraflar iyi niyetli hareket edeceklerdir. Bununla beraber ÇHC Sözleşme Kanununda, nelerin iyiniyet prensibine aykırı eylem oluşturacağına dair spesifik bir örnek gösterilmemiştir. İkinci Yorum burada ÇHC Sözleşme Kanununa bu konuda bir ilave yapmaktadır. Bir sözleşmenin etkinlik, icra kabiliyeti kazanabilmesi için hükümet onayı veya tescil gerektirmesi hallerinde, böyle bir onayın alınmamış veya tescil ettirilmemiş olması, iyi niyet prensibine aykırı bir davranış sayılacağı bu Yorum’la getirilmiş olmaktadır. ÇHC’de bir çok sözleşme türünün, idari onaya veya tescile tabi olduğunu, idari onay veya tescil olmadan geçerlilik kazanmadığını, bu nedenle de bu tescil veya onayı alması gereken tarafın, muhtelif nedenlerle sözleşmenin geçerlik kazanmasını veya etkin hale gelmesini önlemek için kasıtlı olarak tescil veya onayı geciktirebileceğini not etmek gerekir. Böyle bir davranış, iyiniyet prensibine aykırı sayılacaktır. Bu yeni hüküm iyi niyet prensibine açıklık getirmekten başka, gerekli onay veya tescili yaptırmakla yükümlü olan tarafın, bu yükümlülüğü yerine getirmekte gecikmesine ekonomik yaptırımlar da getirmektedir.
Koşulların değişmesi prensibi (Madde 26)
İkinci Yorum, adaletlilik ilkesine dayanarak ve olayın gerçek şartlarını dikkate alarak, bir sözleşmenin değiştirilebileceği veya sona erdirilebileceği şartları da düzenlemiştir. Şöyleki ;
- Bir sözleşmenin yapılmasından sonra maddi bir değişikliğin meydana gelmiş olması,
- Böyle bir değişikliğin öngörülemez olması ve ne fors majör nedeniyle olmamış ve ne de ticari bir riske atfedilmemiş olması,
- Böyle bir sözleşmenin icrasının sürdürülmesinin taraflardan birisi için açıkça adil olmaması veya sözleşmenin amacının gerçekleştirilmesini sağlayamayacağının anlaşılması.
Yukarıda sayılan şartların mevcut olması halinde, koşulların(şartların) değişmesi nedeniyle sözleşmede değişiklik yapılabilecek veya sonlandırılabilecektir. “Koşulların değişmesi” prensibinin uygulanabilirliği ile küresel krizin getirdiği istikrarsızlık ve değişikliklerin olumsuz etkilerine karşı bir önlem olacağı öngörülmüştür.
[1]Öztürk&Öztürk Hukuk Bürosu; Merkez Mah. Hanım efendi Sokak 85/2, Şişli, İstanbul
Tel:0212-2911237 Fax :0212-2911017 GSM: 0533-4594740
E-Mail: ozturkylaw@ttmail.com
